رفتارها و واکنش های کودک از یک ماهگی تا شش ماهگی

رفتارها و واكنشهای كودك از یك ماهگی تا شش ماهگی

كودك از ابتدای تولد، قدرت زبان را درك كرده و شروع به صحبت می كند. از لحظه ای كه چشمان وی به صورت شما می افتد، شروع به تماشای حالات مختلف چهره و گوش دادن به صداهایی می كند كه برای صحبت كردن با وی ایجاد می كنید. او خیلی زود با حركت دادن لبها و اجزای چهره اش شروع به تقلید از شما می كند. گوش دادن و تقلید كردن دو راه اساسی یادگیری زبان هستند كه كودك به خوبی از عهده آنها برمی آید.

یك ماهگی

حركت نوزاد در این سن هنوز تحت تأثیر واكنش های اولیه است. نوزاد در این سن هنوز از نظر بینایی كامل نیست، هر چند از بدو تولد می تواند ببیند و رنگها و شكلها را از فاصله نزدیك تشخیص دهد. وقتی می خواهید چیزی را به نوزادتان نشان بدهید، او را در حالت قائم یا با كمی زاویه نگه دارید. در یك ماهگی قد نوزاد به طور متوسط 54 سانتیمتر ( حدود 52 تا 56 سانتیمتر ) و وزن او چهار كیلوگرم است، ولی می تواند بین 5/3 تا 5/4 كیلوگرم متغیر باشد.

در یك ماهگی ، یعنی در طی چهار هفته اول عمر، كودك این خصوصیات را به دست می آورد:

1- در هنگام خوابیدن به شكم و در حالت خمیده قرار می گیرد. وقتی از ناحیه شكم نوزاد را آویزان كنیم، سر به جلو خم می شود؛

2- در حالت خوابیده، پشت خمیده و كمی سفت است؛

3- چشمها را به روی چهره افراد و یا نور در محور دید متمركز می كند؛

4- صورت انسان به ویژه صورت مادر خود را ترجیح می دهد.

دو ماهگی

نوزاد به سرعت رشد می كند و با كمك اصواتی كه تولید می كند، در واقع با شما ارتباط برقرار می كند. هر صدای جدیدی كه كودك از خودش در می آورد، تجربه جدیدی است كه كسب می كند و كم كم با تركیب این صداها شروع به صحبت كردن خواهد نمود.

در دو ماهگی، كودك در طول روز كمتر می خوابد و ممكن است برخی اوقات بیداری خود را به گریه كردن بگذراند. البته همه كودكان مثل هم نیستند و ممكن است كودك شما خیلی كم گریه كند. اكثر گریه های كودك در عصر و شب اتفاق می افتند و اغلب این گریه ها به علت كولیك ایجاد می شوند. (كولیك نوعی درد شكم است كه معمولاً از سه هفتگی آغاز شده و تا سه ماهگی طول می كشد). البته كولیك تنها علت گریه كودك نیست؛ گریه می تواند به علت خیس بودن، گرسنگی و یا سایر عوامل باشد. همان طور كه گفته شد در این سن گریه كردن تنها راهی است كه نوزاد به وسیله آن به شما نشان می دهد كه نیازبه كمك دارد.

در دو ماهگی كودك شما قادر است:

1- در حالت خوابیده به شكم، سر را مختصری بلند كند. اگر او را از شكم بلند كنیم، سر در امتداد بدن قرار می گیرد؛

2- در حالت خوابیده به پشت اگر او را بلند كرده و بنشانیم سر را به عقب می برد؛

3- اشیای متحرك را با چشم، 180 درجه تعقیب می كند؛

- در تماسهای اجتماعی لبخند زده و به صداهای اطراف به دقت گوش می كند.

سه ماهگی

كنترل حركات سر در این سن شروع می شود. به تدریج گردن كودك قویتر شده و او قادرمی گردد كه سرش را به اطراف بچرخاند و به اشیاء مختلف نگاه كند. همچنین كودك شروع به شناختن بدن خود می كند. او می تواند انگشتانش را باز و بسته نماید و ممكن است حتی برای چند ثانیه بتواند یك اسباب بازی را در دستش نگاه دارد. اولین لبخندهای كودك حركاتی غیرارادی و رفلكسی هستند، اما بعد از مدتی او یاد خواهد گرفت كه در پاسخ به لبخند شما، لبخند بزند. دراین سن قد كودك به طور متوسط 60 سانتی متر است و وزنی حدود 5/5 كیلوگرم دارد ولی قد او می تواند از 58 تا 63 سانتی متر و وزن او از 8/4 تا 5/6 كیلو گرم متغیر باشد.

در سه ماهگی كودك این مهارت ها را كسب می كند:

1- در حالت خوابیده به روی شكم، سر و سینه را بلند می كند. دستها كشیده است، اگر او را از شكم آویزان كنیم سر را بالاتر از سطح بدن نگه می دارد؛

2- درحالت خوابیده به پشت به طرف اشیاء دست دراز می كند، اما نمی تواند آنها را بگیرد. اسباب بازی را تكان می دهد؛

3- اگر كودك را بلند كرده و بنشانیم، افتادن سر به عقب تا اندازه ای كمتر است و سر، حركات پاندولی ( حركات رفت و برگشتی ) دارد. پشت خمیده است؛

4- تماس های اجتماعی را ادامه می دهد و به موسیقی گوش می دهد.

چهار ماهگی

كودك به سرعت رشد می كند و دوست دارد با او صحبت كنید و بازی های ساده انجام دهید. می توانید با صرف كردن وقت بیشتری در كنار او، رفتارهای اجتماعی را به او یاد بدهید. كودك همچنین از دیدن و صحبت كردن با خودش در جلوی آینه لذت خواهد برد. برای این كار بچه را در فاصله 15 تا 20 سانتی متری یك آینه ثابت قراردهید تا بتواند خود را در آن ببیند. در این سن كودك كم كم و با كمك شما شروع به نشستن می كند، اما بعد از مدتی یاد می گیرد كه با كمك پاها و استفاده از دستهایش، خود را در حالت نشسته نگه دارد. كودك اكنون علاقه بسیاری دارد كه بتواند اشیاء را در دهانش گذاشته و بمكد، بنابراین باید بسیار مراقب باشید و اشیاء ریز را از دسترس او خارج كنید تا وارد حلق و مری او نشوند. حالا كه او كنترل بیشتری روی حركات دستش پیدا كرده، انگشتان خود را می مكد، این كار موجب لذت و آرامش او می گردد. مكیدن انگشت شست در این سن كاملاً طبیعی است و نشان دهنده فشار روانی و یا عدم احساس امنیت نیست. همچنین اكثر كودكان بعد از یك یا دو سالگی این عادت را كنار می گذارند.

كودك شما در فاصله 6- 4 ماهگی قادر خواهد بود:

1- در وضعیت خوابیده به شكم، سر و سینه را بلند كند. سر را در محور عمودی قرار دهد و پاها را در حالت كشیده نگه دارد؛

2- در وضعیت خوابیده به پشت، بیشتر در وضعیت قرینه قرار می گیرد. دست ها را در خط وسط بدن می گذارد. به طرف اشیاء دست دراز می كند، آنها را گرفته و به دهان می برد؛

3- در وضعیت نشسته سر استوار بوده و به عقب نمی افتد. به سمت جلو خم می شود و از نشستن با كمك شما، لذت می برد؛

4- در حالت ایستاده با پاهایش به زمین فشار می دهد ؛

5- بلند می خندد؛

6- اگر در ضمن بازی تماس را قطع كنیم خشگمین می شود؛

7- با دیدن غذا به هیجان می آید.

پنج ماهگی

در این سن كودك شروع به درك مفاهیم اولیه می كند؛ مثلاً با پرت كردن اسباب بازی از تختخوابش به بیرون، شروع به یاد گیری علل و اثر كارها كرده و به كشف دنیای اطرافش می پردازد.

در این سن كودك علاوه بر مهارت هایی كه در چهار ماهگی به دست آورده قادر است:

1- سرخود را قائم نگهدارد؛

2- به چیزهای كوچك توجه نشان دهد؛

3- تا حدودی بدون كمك بنشیند و به جلو خم شود.

شش ماهگی

در شش ماهگی كودك علاقه بیشتری به آنچه كه در اطرافش می گذرد نشان می دهد. او سرش را به سمت صداهای آشنا می چرخاند و مدت طولاتری را صرف بررسی چیزهایی كه توجهش را جلب كرده است، می كند. قد او به طور متوسط 67 سانتی متر و وزن او 5/7 كیلوگرم است. قد و وزن می توانند محدوده ای بین 63 تا 5/69 سانتیمتر و 3/6 تا 3/8 كیلوگرم داشته با شند. در این سن كودك بسیار متحرك و فعال است و با كمك شما می تواند به وضعیت نشسته دربیاید. توانایی كودك در رسیدن و گرفتن اشیاء كم كم دقیق تر می گردد و شما می توانید با قراردادن اشیاء درنقاط مختلف، این توانایی را تقویت كنید. آویختن اسباب بازی در بالای گهواره به كودك این اجازه را می دهد كه مهارتهای خود را تمرین كند. او در این سن می تواند اسباب بازی را از یك دست به دست دیگر بدهد. از نظر بینایی كودك در این سن به تمام چیزهایی كه در اطرافش رخ می دهد، نگاه می كند. همچنین هر دو چشم كودك باید همزمان در یك جهت حركت كنند. بنابراین اگر به نظر می رسد كه حركات چشمها هماهنگ نبوده و یكی از چشم ها به داخل یا خارج حركت می كند باید به چشم پزشك مراجعه كنید. هوش كودك می تواند تحت نفوذ عوامل مختلفی مثل تحریكات محیطی ، سلامتی ، رژیم غذایی و حتی جنبه های اقتصادی – اجتماعی مثل فقر قرار گیرد. حتی آسیب ها و صدمات وارده به كودك می توانند نقش مهمی در هوش او داشته باشند. در این مرحله از نمو كودك، شما می توانید رشد فیزیكی ، اجتماعی و هوشی او را با تحریكات محیطی و صرف وقت برای بازی كردن، خواندن و صحبت كردن با او افزایش دهید.

كودك در 6 ماهگی قادر خواهد بود:

1- بدون كمك بنشیند؛

2- با نشستن سر به عقب نمی افتد؛

3- تغییر صدا بدهد؛

4- اشیاء را با تمام قسمت دستش بگیرد و آن را از یك دست به دست دیگر بدهد؛

5- چشمهایش را به طور هماهنگ حركت دهد،

6- از دیدن غریبه ها نگران نشود و گریه نكند.

تغذیه کودک در شش ماه اول زندگی

شير مادر غذاي منحصربه فرد و ايده آل براي کودک در شش ماه اول زندگي است. از لحظه تولد تا پايان 6 ماهگي شير مادر به تنهايي تمام نيازهاي غذايي شير خوار را تامين مي کند و از 15 روزگي به بعد بايد علاوه بر شير مادر روزانه قطره مولتي ويتامين (25 قطره) يا ويتامين A+D (قطره 20) به کودک داد. در اين مدت کودک به آب،آب قند و هيچ چيز ديگري بجز شير مادر احتياج ندارد. آغوز ( شيري که چند روز اول بعد از زايمان ترشح مي شود) با وجود اينکه حجم کمي دارد براي تامين نيازهاي کودک کافي است همچنين داراي موادي است که کودک را در مقابل بيماريها و عفونتها مقاوم مي کند. از مزاياي ديگر شير مادر آن است که براحتي قابل هضم مي باشد و ايجاد حساسيت وآلرژي نمي کتد، پاک و تميز است و کودکاني که شير مادر مي خورند کمتر به بيماريهاي عفوني واسهال مبتلا مي شوند. شير مادر ضريب هوشي کودک را افزايش مي دهد و از لحاظ اقتصادي نيز به صرفه است. در اين مدت هر زمان و هر چند بار که کودک تقاضا کند بايد شير مادر در اختيارش قرار گيرد.

- ماک ، کلستروم يا آغوز ، شير چند روز اول ، يک غذاي استثنايي براي نوزاد

اولين شيري که مادر در چند روز اول بعد از زايمان توليد مي کند آغوز نام دارد که همه نيازهاي تغذيه اي نوزاد را تامين مي کند. آغوز خواص ضد ميکروبي و ضد ويروسي قوي دارد و مقاومت بدن نوزاد را در مقابل بيماريها بالا مي برد.

- از چه زماني تغذيه با شير مادر بايد شروع شود؟

شير دادن به کودک بايد هر چه زودتر بعد از زايمان شروع شود. ترجيحا" ظرف نيم ساعت اول بعد از زايمان و حداکثر يک تا دو ساعت اول بعد از زايمان بايد تغذيه کودک با شير مادر آغاز شود.

- در شش ماه اول زندگي تغذيه کودک با شير مادر بايد انحصاري باشد تغذيه انحصاري با شير مادر در شش ماه اول زندگي براي رشد و تکامل کودک از اهميت ويژه اي برخوردار است در اين زمان تغذيه شير خوار منحصرا" با شير مادر بوده و کودک نيازي به استفاده از هيچ ماده غذايي ديگر حتي آب ندارد و تنها شير مادر ، آغوش مادر ، استفاده از آفتاب ، قطره A+D و مولتي ويتامين و واکسيناسيون از ضروريات و تامين کننده بخش عمده اي از نيازهاي غذايي ، جسمي ، رواني و عاطفي او مي باشد.

- شير مادر از ابتلاء به بسياري از بيماريها جلو گيري مي کند در ماههاي اول تولد که شير خوار بيش از ساير مواقع در معرض خطر است، شير مادر او را از ابتلاء به بسياري از بيماريها حقظ مي کند. تغذيه با شير مادر ابتلا به بيماريهاي اسهالي وعفونتهاي تنفسي و مرگ ناشي از آنها را به شدت کاهش مي دهد. ضمنا" از ابتلاء به عفونتهاي گوش مياني مننژيت و عفونت دستگاه ادراي مي کاهد. ميزان ابتلا به آسم، اگزما و انواع شيرخواراني که از شير مادر استغاده مي کنند بسيار کمتر است. بويژه در خانواده هايي که پدر يا مادر و يا يکي از افراد خانواده مبتلا به نوعي بيماري آلرژيک هستند تغذيه کودک با شير مادر نجات بخش است. ارزش غذايي شير مادر چربي و پروتئين شير مادر بهتر از چربي و پروتئين شيرهاي ديگر هضم وجذب مي شود. به همين دليل دردهاي قولنجي ،جمع شدن گاز ، اسنفراغ و حساسيت نسبت به پروتئين در اين شيرخواران کمتر مشاهده مي شود. ترکيب شير مادر همراه با رشد شير خوار تغيير پيدا مي کند . چربي شير مادر در شروع هر وعده شيردهي کمتر است وسپس ميزان آن تدريجا" بيشتر مي شود. اين تغييرات کمک بزرگي به سير نگه داشتن و افزايش وزن شير خوار مي کند. به سبب ويژگيهاي شيرمادر، شيرخوار پر خوري نمي کند و خوب وزن مي گيرد، در نتيجه مبتلا به چاقي ناشي از مصرف شير مصنوعي که زمينه ساز بيماريهاي قلبي وعروقي، مفصلي و ديابت در بزرگسالي است نمي شود. ضمنا"در شيرخواراني که از شير مادر تغذيه مي کنند مشکل افزايش کلسترول در بزرگسالي و خطر ابتلاء به بيماريهاي قلبي - عروقي کمتر است.

جند نکته مهم در تغذيه کودک با شير مادر :

- نوزاد در روزهاي اول کمي وزن از دست مي دهد. اين پديده طبيعي است و جاي نگراني نيست و نبايد آنرا به حساب کمبود شير مادر گذاشت.

- براي تغذيه کودک با شير مادر بهتر است از تنظيم هر نوع برنامه زمان بندي شده خودداري شود به محض اظهار تمايل و احساس گرسنگي شير خوار تغذيه با شير مادر در هر ساعت از شب يا روز و به هر مدت که او مايل است، انجام گيرد .

- بهترين راه براي تشخيص کافي بودن شير مادر، افزايش وزن شير خوار بر اساس منحني رشد است که با مراجعه به پزشک يا مراکز بهداشتي درماني و با وزن کردن ماهيانه شير خوار اينکار ميسر است.

- مدفوع شيرخواراني که از شير مادر استفاده مي کنند شل تر و دفعات آن نيز بيشتر از دفعات اجابت مزاج شيرخواري است که با شير خشک تغذيه مي شود.

تغذيه تکميلي

- چرا شروع تغذيه تکميلي بعد از شش ماهگي مهم است؟

شير مادر تا پايان 6 ماهگي به تنهايي و بدون اضافه کردن هر نوع غذاي کمکي براي رشد طبيعي شير خوار کافي است. البته از 15 روزگي بايد به کودک قطره مولتي ويتامين يا A+D نيز داد. بعد از 6 ماهگي نياز هاي غذايي شيرخوار به تنهايي با شير برآورده نمي شود و لازم است علاوه بر شير مادر،تغذيه کودک با غذاهاي نيمه جامد نيز شروع شود. علاوه بر تامين انرژي ، تغذيه تکميلي ، دوران بسيار حساسي براي ايجاد عادات صحيح غذايي و استفاده از غذاي سفره خانواده است. بهترين سن شروع غذاي کمکي بعد از پايان ماه ششم زندگي است .

- اگر غذاي کمکي را زود شروع کنيم چه مشکلاتي پيش خواهد آمد؟

اصولا"شروع غذاي کمکي قبل از پايان 6 ماهگي به دليل آماده نبودن دستگاه گوارش شيرخوار براي پذيرش غذاهاي ديگر غير از شير اقدام نا درستي است،چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نيافته است و با کوچکترين آلودگي به علت عدم رعايت بهداشت امکان ابتلاء به عفونتها از جمله اسهال، افزايش مي يابد و باعث کاهش يا توقف رشد شير خوار مي شود. از طرف ديگر شروع زودرس تغذيه تکميلي سبب کاهش مدت زمان مکيدن پستان مادر توسط کودک و در نتيجه کاهش شير مادر مي شود، بعلاوه ممکن است غذاي کمکي در مقايسه با شير مادر انرژي و مواد مغذي کمتري به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و نهايتا"سوء تغذيه او مي شود. همچنين زود شروع کردن تغذيه تکميلي احتمال بروز حساسيت را در کودک افزايش مي دهد.

- اگر غذاي کمکي دير شروع شود چه مشکلاتي پيش مي آيد؟

بعد از سن 6 ماهگي نياز غذايي کودک تنها با خوردن شيرمادر تامين نمي شود و بايد علاوه بر شير مادر به کودک غذاي کمکي داده شود در غير اين صورت رشد کودک کند يا حتي متوقف شده و منجر به سوء تغذيه او مي شود. البته اين بدان معني نيست که بايد دفعات شيردهي را کم کرد بلکه بايد مادر را ترغيب کرد که هر زمان که کودک تمايل داشت شير خود را به او بدهد و بر اساس سن کودک چند نوبت نيز غذاي کمکي بعد از شير مادر به او بدهد. اگر غذاي کمکي دير شروع شود کودک تمايل خود را به خوردن غذاهاي ديگر و امتحان کردن مزه و طعم هاي جديد از دست مي دهد. همچنين تکامل عمل جويدن به تعويق مي افتد و کودک غذاي ديگري جزء شير مادر و يا مايعات را نمي خورد که اين خود منجر به کم غذايي، اختلال رشد و سوء تغذيه مي شود.

- مناسب ترين غذاها براي تغذيه تکميلي چيست؟

غذايي که براي کودک به عنوان غذاي کمکي انتخاب ميشود بايد خصوصيات زير را دارا باشد:

1- نرم وسهل الهضم باشد.

2- مواد اوليه آن در دسترس باشد.

3- قيمت آن ارزان و مناسب عادات غذايي خانواده باشد.

4- مقوي و مغذي باشد.

5- تازه، پاکيزه و بهداشتي باشد.

6- کاملا" پخته و بعد از خنک شدن مصرف شود.

- اصولي که در تغذيه تکميلي بايد رعايت شود:

1- مواد غذايي بايد از نظر مقدار و نوع بتدريج به غذاي شير خوار اضافه شود.

2- ابتدا از يک نوع غذاي ساده شروع و بتدريج به مخلوطي از چند نوع غذا تغيير داد.

3- از مقدار کم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود.

4- بين اضافه کردن مواد غذايي مختلف حدود 7- 5 روز فاصله لازم است. زيرا شيرخوار بايد به يک نوع غذا عادت کند و بعد غذاي جديد اضافه شود. اضافه کردن يک به يک مواد سبب مي شود اگر ناسازگاري به يک ماده غذايي داشته باشد شناخته شود همچنين دستگاه گوارش کودک فرصت پيدا مي کند تا به غذا عادت کند.

5- ابتدا بايد غذا رقيق باشد مثلا" غلظت آن کمي بيشتر از شير مادر باشد سپس به تدريج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدريجي غذا سبب ياد گرفتن عمل جويدن مي شود.

6- اگر در شروع غذاي تکميلي شير خوار به غذاي خاصي بي ميل بود در خوردن آن نبايد پافشاري کرد مي توان يک تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.

- نحوه شروع و ادامه غذاي کمکي:

غذاهاي کمکي در پايان 6 ماهگي ( 180 روزگي ) شروع مي شود، همزمان با شروع غذاي کمکي تغذيه با شير مادر بايد همچنان مکرر و بر حسب ميل و تقاضاي شير خوار ادامه داشته و حتي دفعات تغذيه با شير مادر افزايش مي يابد.

- نحوه تغذيه تکميلي کودک در هفته اول ماه هفتم:

شروع غذاي کمکي با فرني آرد برنج است که روز اول از يک قاشق مربا خوري يک بار در روز ( ظهر) شروع شده و کم کم به مقدار و دفعات آن اضافه مي شود بطوري که روز دوم به دو قاشق مربا خوري (يک قاشق ظهر وي ک قاشق عصر)، روز سوم به سه قاشق مربا خوري (ظهر و عصر و شب هر بار يک قاشق)، روز چهارم به 4 قاشق مربا خوري (صبح ، ظهر، عصر وشب هر بار يک قاشق)، روز پنجم به 8 قاشق مربا خوري (صبح ، ظهر ، عصر وشب هر بار 2 قاشق) و روز ششم و هفتم به 12 قاشق مربا خوري (صبح ، ظهر ، عصر وشب هر بار سه قاشق) مي رسد.

فرنی:

مواد لازم:

آرد برنج : یك قاشق مرباخوری سرصاف شكر : نصف قاشق مرباخوری سرصاف شیر : 5 قاشق مرباخوری( كه بهتر است شیرمادر باشد) آب : كمی( برای پختن آردبرنج مصرف می شود)

طرز تهیه:

آب و شكر و آرد برنج را با هم مخلوط می كنیم و بر روی حرارت می گذاریم. بعد از اینكه آرد برنج پخته شد، 5 قاشق شیر را اضافه كرده و می گذاریم بجوشد تا قوام بیاید. قوام آن باید كمی از شیر مادر بیشتر باشد. روز به روز بر حسب تحمل كودك، قوام آن بیشتر می شود تا به غلظت فرنی واقعی نزدیك شود. در روش دیگر می توان بعد از اینكه آب و شكر و آرد برنج روی حرارت قوام آمد شیر مادر را اضافه كرد تا كمی رقیق تر شود. در طول ماه ششم پس از شیرخوردن، بر حسب تمایل كودك 3 تا 4 بار در روز به او فرنی بدهید.

- غذاي کمکي در هفته دوم ماه هفتم:

در اين هفته مي توان حريره بادام را رژيم غذايي کودک اضافه نمود. شروع آن نيز مانند فرني از يک قاشق مربا خوري يک بار در روز است تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مربا خوري در روز برسد. فراموش نشود که در اين هفته بتدريج که مقدار و دفعات تغذيه با حريره بادام افزايش مي يابد مقدار و دفعات تغذيه با فرني کم مي شود بنابراين در هر وعده و يا در تمام دفعات مي توان حريره بادام را جايگزين فرني نمود.

حریره بادام:

مواد لازم برای تهیه حریره بادام:

شیر پاستوریزه : نصف لیوان شكر : ربع قاشق چایخوری آرد برنج : 1 قاشق مرباخوری سرصاف مغز بادام شیرین پوست گرفته و رنده شده : غذای کمکی,شیر مادر,5 عدد

طرز تهیه:

بادام ها را رنده كرده و در یك پارچه ململ می ریزیم و داخل شیر فشار می دهیم تا شیره خود را پس دهد. آرد برنج را در آن حل كرده و شكر را نیز به آن اضافه می كنیم و روی حرارت ملایم می گذاریم تا قوام بیاید.

توجه: از زمان شروع غذای كمكی، باید آب جوشیده خنك شده را به اندازه كافی به شیرخوار داد.

- نحوه تغذيه تکميلي کودک در دو هفته آخر ماه هفتم:

ضمن ادامه تغذيه با شير مادر قبل هر وعده غذاي کمکي، در اين دو هفته شيرخوار با غذاي جديدي آشنا شده و سوپ به رژيم غذايي او اضافه مي شود. بدين ترتيب که روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از سه قاشق مربا خوري فرني يا حريره بادام استفاده مي کند و ظهر علاوه بر فرني و حريره بادام، يک قاشق مربا خوري سوپ هم مي خورد. به اين ترتيب، هر روز يک قاشق مربا خوري به سوپ ظهر و شب اضافه ولي از فرني ياحريره بادام کم مي شود تا بر حسب اشتهاي کودک مقدار سوپ به 3 تا 6 قاشق مربا خوري در هر وعده برسد.

چند نکته مهم در تهيه سوپ براي کودک:

1- هر سه روز يک بار يک نوع سبزي به سوپ اضافه کنيد مانند جعفري، گشنيز، لوبيا سبز، کدو سبز، کرفس، هويج، گوجه فرنگي، سيب زميني، کدو حلوايي.

2- به سوپ کودک نبايد نمک، شکر يا چاشني اضافه کرد.

3-بهتر است کدو ، کرفس ، لوبياسبز را اول پخته و بعد به سوپ کودک اضافه نمود.

4-سبزيها بايد در آخرين لحظات پخت سوپ اضافه شود. در ظرف نيز بايد بسته باشد تا ويتامين هاي آن از بين نرود.

5- استفاده از اسفناج تا يک سالگي مجاز نبوده و نبايد به سوپ شيرخوار اضافه شود.

6- سيب زميني را هم مي توانيد به سوپ کودک اضافه کنيد. براي اينکار، ابتدا سيب زميني را بشوييد و با پوست آنرا بپزيد. سپس پوست آنرا جدا کرده و سيب زميني پخته شده را به سوپ کودک اضافه کنيد دقت کنيد اگر بعد از پوست کندن سيب زميني، بخشی از آن سبز رنگ بوده بايد آنرا جدا کرده و دور بريزيد. .

7-همراه با سوپ مي توانيد به کودک ماست بدهيد. بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا کودک با طعم ماست آشنا شود. ولي اگر کودک مخلوط ماست با سوپ را دوست دارد اين کار بلامانع است.

8- براي تنوع بخشيدن به سوپ کودک، مي توانيد هر بار يک ماده غذايي جديد مثل جو بلغور گندم و يا رشته فرنگي را که قبلا" پخته و نرم شده است به اندازه يک قاشق مربا خوري به سوپ اضافه کنيد.

سوپ :

مواد لازم برای تهیه سوپ:

گوشت بدون چربی : یك تكه خورشی( معمولاً به اندازه یك تخم مرغ متوسط) به ترتیب اولویت، گوشت گوسفند، مرغ و گوساله برنج : یك قاشق مرباخوری هویج : یک سوم هویج متوسط

طرز تهیه: بعد از این كه گوشت كمی پخته شد، برنج و هویج به آن اضافه می شود. پس از پختن كامل باید همه مواد سوپ را مخلوط و نرم كرد تا به غلظت فرنی برسد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه هشتم:

در اين دو هفته ضمن دادن سوپ، فرني يا حرير بادام، زرده تخم مرغ هم به رژيم غذايي شيرخوار اضافه مي شود. بنابراين در اين سن به کودک بايد 5 وعده غذا داده شود. بدين ترتيب که صبح زرده تخم مرغ، ساعت 10 صبح ( بين صبحانه وناهار ) 3 قاشق مربا خوري فرني يا حريره بادام، ظهر 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ، عصر مجددا" 3 قاشق مربا خوري فرني يا حريره و در شب دوباره 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ به کودک داده شود. در اين زمان مي توانيد کم کم از سبزيهاي نشاسته اي مثل سيب زميني، کدو حلوايي و نخود فرنگي (نخود سبز) به فاصله هر 3 روز به سوپ اضافه کنيد. ضمنا" غلظت سوپ بايد مانند حليم با شد.

زرده تخم مرغ را از چه زمان و چگونه به کودک داد؟

زرده تخم مرغ از 8 ماهگي به رژيم غذايي کودک اضافه مي شود. براي دادن زرده تخم مرغ به کودک، ابتدا بايد تخم مرغ را به مدت 20 دقيقه در آب بجوشانيد تا کاملا" سفت شود. سپس زرده سفت شده را از سفيده آن جدا نموده و روز اول به اندازه يک نخود از زرده تخم مرغ را در کمي آب جوشيده يا شير مادر نرم وحل کرده، سپس به شير خوار بدهيد. هر روز صبح همراه با فرني به تدريج بر مقدار زرده تخم مرغ اضافه کنيد تا ظرف 10 روز به يک زرده کامل برسد. از آن به بعد يا هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره به کودک بدهيد و يا يک روز يک زرده کامل تخم مرغ و روز بعد 5 تا 6 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام به کودک بدهيد و اين کار را به صورت يک روز در ميان تکرار کنيد. اگر کودک صبح ها زرده تخم مرغ پخته شده را نمي خورد، آن را با کمي کره و آب مرغ مخلوط و نرم کنيد و به او بدهيد و يا به سوپ او اضافه کنيد. زرده تخم مرغ را مي توانيد رنده کرده يا با پشت قاشق له کنيد و داخل سوپ و يا پوره ( هر نوع پوره اي که درست مي کنيد ) بريزيد.

- نحوه تغذيه کودک در دو هفته دوم ماه هشتم :

براي تنوع بخشيدن به غذاي کودک بايد هر چند روز يک بار مواد تشکيل دهنده سوپ را تغيير داد. هر سه روز يک بار مي توان جو ، بلغور گندم ، رشته فرنگي را که قبلا" پخته و نرم شده است به اندازه يک قاشق مرباخوري به سوپ اضافه کرد. بعد از اضافه کردن جو ، گندم و... بهتر است به اندازه يک قاشق مرباخوري کره يا روغن مايع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره يا روغن مايع به غذاي شير خوار به ويژه شيرخواراني که رشد کافي ندارد به رشد آنان کمک مي کند.

از چه زماني مي توانيد به کودک خود پوره سبزيها را بدهيد؟

از اواسط ماه هشتم مي توانيد به کودک پوره سبزيجات هم بدهيد. از سبزيهاي نشاسته اي ( مثل سيب زميني وکدو حلوايي ) و يا ساير سبزيها ( مانند هويج ) مي توان پوره تهيه کرد و به جاي يک وعده فرني صبح يا عصر به کودک پوره سبزي داد. براي تهيه پوره سيب زميني ، ابتدا آنرا شسته و با پوست بپزيد و بعد از پخته شدن پوست آنرا جدا کرده و همراه با يک قاشق مرباخوري کره يا روغن مايع نرم کرده و کم کم به آن شير پاستوريزه جوشيده شده اضافه کنيد تا به نرمي و غلظت دلخواه برسد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه نهم:

از 9 ماهگي مي توان حبوبات را نيز به سوپ کودک اضافه کرد. معمولا" از عدس و ماش که هضم آسانتري دارند شروع کنيد. در صورت امکان مي توان از جوانه عدس ياماش در تهيه سوپ استفاده کرد. در مورد ساير حبوبات مثل لوبيا چيتي ، لوبيا قرمز و... بهتر است قبلا" آنها را خيس کرده و پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ کودک اضافه کرد.

- نحوه تغذيه در دو هفته دوم ماه نهم:

در اين سن با استفاده از ميوه هاي فصل آب ميوه تازه تهيه کنيد و به کودک بدهيد. ابتدا از يک قاشق مرباخوري در روز همراه با يک قاشق مرباخوري آب جوشيده و سرد شده شروع کنيد تا کم کم به 6 قاشق مرباخوري آب ميوه خالص برسد. آب ميوه را مي توان بعد از فرني يا حريره ساعت 10 صبح داد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه دهم:

از ماه دهم مي توان به جاي آب ميوه، خود ميوه را به کودک داد. براي اينکار بايد از يک قاشق مرباخوري ميوه هاي فصل ( هلو، سيب ، موز ، گلابي ، . . . ) شروع نمود و مقدار آنرا به سه قاشق مرباخوري رساند. ميوه مورد نظر بايد کاملا" رسيده و شسته باشد و بعد از جدا کردن پوست و هسته آن، ميوه را با پشت قاشق کاملا" نرم کرده و سپس به کودک بدهيد. مقدار ميوه را به تدريج زياد کرده و به 5 تا 6 قاشق مرباخوري در روز برسانيد. در اين زمان کم کم بر حسب اشتهاي کودک به مقدار سوپ او به ميزان حداکثر 10=6 قاشق مرباخوري در ظهر و شب بيافزاييد. همچنين کودک را با غذاهايي که مي تواند به دهان ببرد مانند نان ، بيسکوئيت ساده ، ماکاروني پخته ، تکه هاي سيب زميني پخته ، کوفته قلقلي و. . . آشنا کنيد .

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته دوم ماه دهم:

در اين زمان علاوه بر تنوع بخشيدن بر سوپ کودک مي توان از کته نرم که در آبگوشت يا آب مرغ پخته مي شود همراه با خود گوشت استفاده کرد. همچنين از گوشت ماهي که تيغ هاي آن کاملا" گرفته شده باشد و همراه با کته نرم و سبزي پخته شده باشد مي توان به کودک داد.

- نحوه تغذيه تکميلي در ماه يازدهم ودوازدهم:

تنوع غذاي کودک را رعايت کنيد با توجه به اشتهاي کودک بر مقدار غذاي هر وعده او اضافه نماييد همچنان براي کودک غذاي جداگانه تهيه کنيد و از دادن غذاي سفره خانواده به کودک بدليل علت داشتن نمک و چاشني اجتناب نماييد.

- يک نکته مهم در تغذيه کودک زير يکسال:

از پايان 6 ماهگي و همزمان با شروع غذاي کمکي تا پايان 12 ماهگي غذاي اصلي شيرخوار هنوز شير مادر است لذا به تغذيه با شير مادر به طور مکرر و بر حسب تقاضا و تمايل شيرخوار در تمام مدت شب و روز به ويژه قبل هر وعده غذاي کمکي بايد توجه شود. معده کوچک کودک را با غذاها پر نکنيد. چه اين امر سبب مي شود که کودک براي مدت طولاني تر سير بماند و در نتيجه کمتر پستان مادر را بمکد. در نتيجه هم شير کمتر به او مي رسد و هم حجم کلي شيري که مادر توليد مي کتد کاهش خوهد يافت.

- چه مواد غذايي را به کودک زير يکسال نبايد داد؟

بطور کلي تا يکسالگي عسل غير پاستوريزه ، پنير ، سفيده تخم مرغ ، شکلات ، بادام زميني ، ميگو ، فلفل وادويه جات ، ترشي ها ، نمک ، نوشابه هاي گاز دار ، آب ميوه هاي صنعتي ، از ميوه ها ، خربزه ، کيوي ، انواع توت ( توت سفيد ، توت فرنگي ، تمشک ) ، آلبالو، گيلاس ، از حبوبات ، نخود ولپه و از گروه سبزيها اسفناج و کلم توصيه نمي شود. توجه داشته باشيد استفاده از شير گاو در تهيه فرني بلامانع است. زيرا با جوشانيدن شير مقدار مواد حساسيت زاي آن کمتر مي شود.

در تغذيه کودکان زير يکسال همواره به اين نکات توجه کنيد:

دادن آب ميوه به مقدار زياد و يا شيريني قبل از غذا ، سبب کم شدن اشتها مي شود و رشد کودک را به خطر مي اندازد. بنابراين آب ميوه و يا ميوه رسيده و نرم را که با پشت قاشق له کرده ايد دوبار در روز بعد از غذاي وسط روز و با حجم کم به کودک بدهيد، ويتامين هاي مورد نياز کودک به ويژه ويتامين ث از راه شير مادر تامين مي شود.

از چه زماني بايد به کودک از غذاي خانواده داد؟

بعد از يکسالگي بايد بطور تدريجي کودک را با انواع غذاهايي که افراد خانواده مصرف مي کنند آشنا کرد. از اين زمان بايد کودک از چهار گروه غذايي اصلي يعني گروه نان وغلات ، گروه شير ولبنيات ، گروه گوشت و تخم مرغ و حبوبات و گروه ميوه ها و سبزيها استفاده کند. بطور کلي از سال دوم زندگي ذائقه کودک با غذاي خانواده شکل مي گيرد بنابراين بهتر است از تهيه غذاهاي شور و پرادويه خودداري کنيد و سعي کنيد از سرخ کردن غذا بويژه با حرارت زياد و به مدت طولاني پرهيز کنيد. مصرف غذاي خانواده براي کودک بايد تدريجي باشد بطوري که بعد از گذشت مدت زماني نياز به تهيه غذاي مخصوص و جداگانه براي کودک نباشد.

در سال دوم زندگي روزانه چند بار بايد به کودک غذا داد؟

گنجايش معده کودک در مقايسه با افراد بزرگسال کمتر و با مقدار خيلي کمي غذا سير مي شود. از طرف ديگر کودک در حال رشد است و معمولا"دائما" در حال فعاليت و مشغول بازي است پس نياز او به انرژي و مواد غذايي زياد است. در سال دوم زندگي هنوز شير مادر منبع عمده تامين انرژي و ساير مواد مغذي کودک است. نبايد انتظار داشته باشيد که کودکان مانند بزرگسالان فقط صبحانه، ناهار و شام بخورند بلکه بايد بخصوص بعد از سال اول زندگي حتي تا 5 سالگي حداقل روزانه 5 وعده غذا بخورند.

مصرف نمک را در غذاي کودک محدود کنيد :

به منظور پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي قلبي ، عروقي توصيه مي شود که در تمام دوران زندگي به ويژه دوران کودکي ونوجواني از مقادير بسيار کم نمک آن هم هنگام طبخ غذا استفاده شود و از افزودن نمک به غذا در سر ميز يا سفره جدا " خودداري گردد. براي کودکان زير يکسال که خوب رشد مي کنند بهتر است به غذايشان نمک اضافه نکنيد ولي براي کودکاني که دچار ايست يا افت وزني هستند و غذاي کاملا" بي نمک خود را نمي خورند هنگام تهيه و طبخ غذا از مقدار بسيار کمي نمک يددار استفاده نماييد.

برنامه غذايي کودکان بالاتر از يکسال:

کودکان 1 تا 5 سال دوران رشد را سپري مي کنند و بنابراين نياز به انرژي و پروتئين و ساير مواد مغذي با افزايش سن کودک بيشتر مي شود. براي تامين کليه مواد مغذي مورد نياز کودکان، برنامه غذايي آنها بايد شامل ترکيبي از غذاهاي مختلف در گروههاي اصلي غذايي باشد. گروههاي اصلي غذايي عبارتند از گروه نان و غلات که انرژي و مقدار پروتئين مورد نياز کودک را تامين مي کند. گروه شير و لبنيات که کلسيم ، فسفر و پروتئين را تامين مي کند و براي رشد اسکلت و استحکام استخوانها و دندانها لازمند. گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ که پروتئين و سايرمواد مغذي مورد نياز کودک را تامين مي کند و براي رشد او لازمند و گروه سبزيها و ميوه ها که ويتامين ها و املاح مورد نياز کودک را تامين مي کنند.

در تغذيه کودکان 5-1 سال چه نکاتي را بايد رعايت کرد؟

در تغذيه کودک از ظرف و قاشق تميز (قاشق مرباخوري براي کوچکترها و قاشق غذاخوري براي کودکان بزرگتر) استفاده کنيد.

- قبل از غذا دادن به کودک دستها وصورت کودک را بشوئيد.

- آب و مايعات را با فنجان يا ليوان تميز به کودک بدهيد.

- در غذا دادن به کودک صبور باشيد و آرام آرام به کودک غذا بدهيد.

- در صورتيکه کودک تمايلي براي غذا خوردن ندارد هرگز او را مجبور به غذا خوردن نکنيد و سعي کنيد با تغيير مزه و نحوه طبخ آنرا مجددا" به کودک بدهيد و در صورتيکه باز هم علاقه اي به خوردن آن غذا نشان نداد، چند روزي از دادن آن غذا صرف نظر کرده و مجددا" به برنامه غذايي کودک اضافه کنيد.

- هنگام غذا دادن به کودک با او به آرامش و محبت صحبت کنيد تا زمان غذا خوردن برا ي کودک خوشايند باشد و خاطره خوشي از غذا خوردن در ذهن کودک ايجاد شود.

- مقدار غذاي هر وعده کودک را با افزايش سن کودک بيشتر کنيد.

- بمقدار غذايي که کودک مي خورد توجه کنيد، براي هر کودک يک بشقاب جداگانه در نظر بگيريد.

- با افزايش سن کودک براي غذاخوردن به کودک استفلال بدهيد و فقط مقدار و نحوه غذا خوردن کودک را نظارت و او را به خوردن ترغيب کنيد.

- براي غذاخوردن کودک به او جايزه ندهيد بلکه براي ترغيب او به غذا خوردن از طعم غذا تعريف کنيد.

- به کودک اجازه دهيد غذاخوردن را خودش تجربه کند.

- از دادن تنقلات بي ارزش قبل از غذا و بين وعده ها به کودک خودداري کنيد.

آيا مي دانيد مصرف زياد هله هوله چه مضراتي براي کودک بدنبال دارد؟

اگر کودک بخصوص در 2 سال اول زندگي به خوردن هله هوله هايي که معمولا" ارزش غذايي زيادي ندارند عادت کند، از مواد مغذي غذاهاي مختلف که براي رشد به آن نياز دارد محروم مي شود. هله هوله هايي مثل پفک و نوشابه فقط معده کودک را پر مي کنند و موجب احساس سيري مي شوند و در نتيجه کودک ديگر اشتهايي براي خوردن غذاهاي اصلي و مغذي ندارد. بنابراين سعي کنيد کودک را به خوردن اين هله هوله ها عادت ندهيد و از تنقلات مغذي و سنتي مثل نخودچي و کشمش، برگه ميوه ها ميوه هاي فصل براي کودکان 2 تا 5 سال خود استفاده کنيد.

نکاتي که در تغذيه کودکان 5-3 سال بايد رعايت نمود.

نکته مهم در تغذيه کودکان 5-3 سال دادن حداقل 5 وعده غذا شامل سه وعده کامل صبحانه، ناهار و شام و 2 ميان وعده در ساعات 10 صبح و 5 بعداز ظهر و نهايتا" يک ليوان شير قبل از خواب است. غذاهايي مثل شير و بيسکوئيت، نان و خرما، نان و پنير، کيک، کلوچه ها، ميوه يا آب ميوه و يا انواع شربت هاي خانگي، انواع خشکبار مثل بادام ، گردو ، پسته ، کشمش ، برگه ، توت خشک بعنوان ميان وعده براي کودکان بسيار مناسب هستند.

تکامل نوزاد در ماه‌های اول زندگی

● در مقایسه با سایر دوره‌های رشد کودک، بیشترین تغییرات در ۶ ماه اول زندگی اتفاق می‌افتد. وزن کودک به دو برابر وزن زمان تولدش می‌رسد. از نظر رشد جسمانی سر کودک ۹ سانتی‌متر بزرگ‌تر می‌شود و کودک کم‌کم می‌تواند بنشیند. مهارت‌ دست‌ها به تدریج از یک مشت بسته و حرکات بدون هدف به سمت حرکات دقیق دست پیشرفت می‌کند و فرآیندهای ذهنی کودک نیز رشد می‌کند. همچنین پاسخ‌های بی‌هدف اولیه او به اتفاقات اطرافش، به فعالیت‌های متفکرانه و گریه‌های غیرقابل توجیه‌اش به نشانه‌های قابل‌فهم تبدیل می‌شود. والدین هم در این مرحله به طور شگفت‌انگیزی به بالندگی می‌رسند و از کسانی که معتقدند نمی‌دانیم بچه‌مان چه می‌خواهد به کسانی تبدیل می‌شوند که کوچکترین نشانه‌ها و علامت‌های کودک‌شان را درک می‌کنند.

● موجود عجیب دوست‌داشتنی

«ما باید با نوزادمان چه کنیم؟» سوال اصلی پدر و مادرهایی است که تازه صاحب فرزند شده‌اند و همین سوال به ظاهر ساده، آنها را بسیار نگران می‌کند. در ماه اول پاسخ این سوال این است که شما فقط باید به خوبی از نوزادتان مراقبت کنید و دوستش بدارید، این دوست داشتن را هم به او نشان بدهید. ماه اول زندگی، ماه سازگاری والدین با وضعیت جدید و سامان دادن به اوقات زندگی نوزاد است. اگر کوچولویتان به اسباب‌بازی‌هایی که شما با کلی شوق خریدید، واکنشی نشان نداد، خیلی غصه نخورید، نوزادان در این سن پیشرفت زیادی در فعالیت‌هایشان نشان نمی‌دهند. البته احتیاجی هم به پیشرفت فوق‌العاده‌ای ندارند؛ خدا آغوش گرم و مهربان پدر و مادر را حفظ کند.

● آغاز اولین حرکات

حالا دیگر وقتش رسیده که نورسیده را در گهواره بگذارید و ببینید چقدر احساس آرامش می‌کند. خب ما هم قبول داریم که باورتان نمی‌شود این کوچولوی دوست‌داشتنی همان جنینی است که تا مدتی قبل در رحم شما بوده است. وقتی از خواب بیدار می‌شود، می‌چرخد و چشم در چشم شما می‌شود و بازوها و پاهایش را کاملا از هم باز می‌کند؛ هنوز ضربه‌های لگد این کوچولوی شیطون به شکم‌تان را که یادتان هست. وقتی نوزاد در خواب یا بیداری است، در حقیقت وضعیت دوران جنینی خود را نشان می‌دهد. در این سن، زمانی‌که نوزاد را به روی شکم بخوابانید، می‌تواند سرش را کمی بلند کند تا نفسش بند نیاید. موقع بازی کردن با نوزاد به پرش‌های عضلانی او توجه کنید و اگر شما پاها یا دست‌های او را از بدنش دور کنید یا سعی کنید مشتش را باز کنید، او به سرعت به وضع اول بر می‌گردد و خودش را جمع می‌کند. از دیدن این بازی‌هایش تا جایی که می‌توانید لذت ببرید چرا که از ماه آینده دیگر این صحنه‌های جالب تکرار نخواهند شد. وقتی دست و پای نوزاد را جمع می‌کنید، ممکن است صدای ترق و تروق مقابل آرنج و زانوهایش را بشنوید، این صداها به مفاصل طبیعی او مربوط هستند و ناشی از اصطکاک زردپی‌ها با استخوان‌های نرم؛ پس نگران نشوید چون به مرور زمان این صداها از بین خواهند رفت. وقتی نوزاد در آرامش کامل باشد، کاملا هوشیار است و حرکاتش طبق الگوی سازمان یافته‌ای صورت می‌گیرد که شامل دوره‌های متوالی فعالیت و استراحت است. هرچقدر که کودک زمان بیشتری را در بیداری و آرامش بگذراند، حرکات عضلانی او نیز نظم و سازمان بیشتری پیدا می‌کند. به همین دلیل است که به الگوهای رفتاری والدین تأکید می‌کنند، چرا که باعث افزیش هوشیاری فرزند در حالت بیداری می‌شود. ممکن است موقعی که نوزاد از خواب می‌پرد، دست و پایش بلرزد؛ در این مواقع او را در پتویی بپیچید تا لرزش‌ها و حرکات پرشی عضلانی‌اش را کنترل کنید. حرکات لرزشی نوزاد تا اواخر ماه اول طبیعی هستند.

راه های تقویت مغز کودک

لازم نیست کار زیادی کنید تا کودک باهوش و ناقلایی تربیت نمائید؛ برای تقویت مغز کوچولوی او این فعالیت های روزانه را امتحان کنید. مطمئناً به نظر می رسد که این آقا کوچولوی درون عکس فقط آن جا نشسته است. اما گول نخورید: او ذهن بسیار تیز و فعالی دارد. نوزادان در طول 12 ماه اول زندگیشان، تقریباً بدون هیچ وقفه ای اطلاعات را جذب می کنند، به کاوش می پردازند و آزمایش می کنند

- و در این فرآیند، رابط های عصبی مورد نیاز یک عمر آموزش و یادگیری خود را می سازند. برای برانگیختن ذهن خود در طول این فرایند به چه گردش های علمی و اسباب بازی هایی نیاز دارد؟ خوشبختانه دقیقاً هیچ چیزی. بیشترین روزهای خسته کنندۀ او دیگر به طور طبیعی با فرصت های تقویت کنندۀ ذهن او پر شده اند. سوزان هیم، نویسندۀ کتابِ تقویت قدرت مغز نوزاد شما، می گوید: "نیازی به ویدئوها، فلش کارت های خاص یا کلاس های گران قیمت ندارید. در صورت تحریک ذهن او، تقریباً هر کاری که با کودکتان انجام می دهید می تواند زمان آموزش او محسوب شود." ذهن خواب آلودۀ او را بیدار کنید! شاید نوزادتان شما را همین چند ساعت پیش دیده باشد (آه!)، اما باز هم همین که دوباره در مقابل او ظاهر می شوید، هیجان زده می شود. دکتر جیل استمنویسنده کتاب باهوش از روز اول می گوید: "نوزادان نیاز دارند که پیوسته و به طور قابل پیش بینی همان چهره را ببینند؛ این مسأله به سیم کشی کردن سیستم توجه شان کمک می کند." بر لبان او لبخند زیبایی بنشانید مغز نوزادتان مجهز به نورون های بازتاب کننده است، سلول های ویژه ای که به او در مشاهده کردن و سپس تقلید از آنچه که انجام می دهید کمک می کند. یکی از اولین پیروزی های او لبخند زدن به شما در پاسخ به لبخندتان است. آواز بخوانید او در 3 ماهگی دوست دارد به لب ها، زبان و دندان هایتان توجه کند. وقتی شعر "پاشو پاشو کوچولو" را برایش می خوانید، به او نشان می دهید که کلمات چگونه تشکیل می شوند- یک روز خودش می تواند آن را بخواند. بازی"حدس بزن چی دارم" را انجام دهید یک حیوان پارچه ای را داخل پتو بپیچید و او را تشویق به کشف کردن آن کنید: "این چیه؟ نرمه" در حالی که نگاه او به پتو است شیئ پنهان شده را بیرون بیاورید: "دالی!" زرافه است!" این بازی نه تنها به او می آموزد که حواس خاصی را کنار هم قرار دهد بلکه توجه مشترک (یعنی نگاه کردن به همان چیزی که شما به آن نگاه می کنید) مرحلۀ شناختی بسیار مهم و برجسته ای است. بیایید بازی کنیم از نظر کوچولویتان هر شیئی می تواند آزمایشی علمی باشد. در مطالعه ای جدید در دانشگاه تولان، کودکان 6 و 10 ماهه با مکعب های سخت یا نرم روی سطوح مختلف بازی کردند. کودکان بزرگتر خیلی زود متوجه شدند که مکعب های سخت در طول یک سینی پلاستیکی صیقلی سریع تر حرکت می کنند و تمام نوزادان دریافتند که بلند ترین صدا ها از کوبیدن مکعب سخت به روی سطح سخت تولید می شود (که این کار را چندین بار تکرار کردند). اشیائی را که برای کودک تان خطری ندارند، در جعبه اسباب بازی اش بیاندازید. تحویل بدهید هرچیزی از جوراب گرفته تا کلید ماشین، او را با بافت ها، ابعاد و وزن های مختلف آشنا می کند. کاوش اقلام مختلف درک نوزادتان از چگونگی تفاوت اشیاء را افزایش می دهد. به او کمک کنید باعث رویداد چیزی شود همین که نوزادتان می بیند که فشار دادن دکمۀ عروسک المو باعث خنده او می شود متوجه می شود که سایر دکمه ها نیز می توانند نتیجه جالبی داشته باشند- فرایندی که روانشناسان آن را "فرآیند انتقال" می نامند. پس موبایل قدیمی تان را به او بدهید و فشار دادن دکمه ها را تماشا کنید. یک ایستگاه طبل زنی خلق کنید ظرف خالی غذای نشاسته ای، یک کاسه فلزی، و قاشق های چوبی، صدای تلق تلق خوشایندی را برایش تولید می کنند- یک لذتِ فوری که او را به ادامۀ نواختن آن تشویق می کند. کارهای خانه را باهم تقسیم کنید شاید تمایل داشته باشید وقتی که نوزادتان چرت زده است کارهای خانه از قبیل شستن لباس ها را انجام بدهید اما او دوست دارد شما را در حین کار کردن تماشا کند. امیلی باشنل، روانشناس رشد دانشگاه تافتس می گوید: "برخی این را تئوری یادگیری آنی تنبل ها می نامند- یعنی نوزادان تنها از طریق مشاهده کردن چیزهای زیادی می آموزند. " بیشتر از معمول واکنش نشان دهید اگر دوست دارید که کوچولویتان با حوله، دالی موشه بازی کند، شاد باشید و بخندید تا تمایل به ادامه دادن آن داشته باشد. نوزادان با مشاهدۀ نتیجه، بیشتر تمایل به تکرار آن دارند. مربی او باشید باشنل می گوید: "در صورتی که خود نوزاد فرصت انجام کاری را داشته باشد دانش او تقویت می شود . بنابراین وقتی چیزی را که روی زمین ریخته شده پاک می کنید، سعی کنید دست نوزادتان را روی دست خودتان قرار دهید تا بتواند این لحظه را حس کند. سپس می توانید یک دستمال تمیز به او بدهید، بگذارید اشتیاق خود را نشان دهد. سخت نگیرید از این که وقتی روزنامه و مجله می خوانید یا فقط استراحت می کنید نوزادتان نزدیک تان بی کار بماند، عذاب وجدان نداشته باشید.استم می گوید: "بسیاری از افراد تصور می کنند که باید تمام روز به تحریک مغز نوزادشان بپردازند. اما مغز نوزاد تان برای این که تمام این اطلاعات جدید را پردازش کند نیاز به فرصت دارد."با نشان دادن علائمی حاکی از این که دیگر کافی است – برای مثال نق زدن و روبرگرداندن از شما- درواقع می خواهد بگوید: "مغزم پر شده" فعلاً او را به حال خودش بگذارید . هیچ کاری انجام ندهید در طول زمان خاموشی (استراحتِ) مغز اسباب بازی ها و آواز ها را کنار بگذارید و اجازه بدهید تا کودکتان دنیا را با سرعت خودش جذب کند. به دامان طبیعت بروید در یک روز آفتابی به حیاط خلوتتان بروید. در آن جا نوزادتان چیزهای زیادی برای تماشا کردن دارد و صداها، برای مثال صدای پرندگان و صدای رقص برگ ها در وزش باد به او آرامش می دهد. یک کتاب مقوایی بردارید نوزادتان بیشتر به جویدن برگه ها علاقه دارد تا خواندن داستان موش و گربه. اما فقط شنیدن ملودی زبان دایرۀ لغات او را افزایش داده و به او کمک می کند تا کلمات را به معنایشان ارتباط دهد. میان کلمات روابطی ایجاد کنید مطالعه ای جدید نشان داد که نوزادان در 18 ماهگی کلمات کتابی را که برایشان می خوانید، روی هم انباشته می کنند. می توانید با بردن کتاب "جوجه اردک هایم را ندیدی؟" به کنار حوضچۀ اردک ها و یا گفتن شب بخیر به ماه بعد از تعریف داستانش، آن چه را که از کتاب ها می آموزد تقویت کنید. عاطفی شوید وقتی وانمود می کنید که به همراه کودک درون کتاب گریه می کنید، نه تنها کتاب خوانی را برایش جالب تر می کنید، بلکه به کودکتان کمک می کنید تا بفهمد که کلمات و احساسات در کجا با هم تلاقی دارند. (آماده باشید: شاید او هم برای همدردی شروع به گریه کردن کند). داستان ها را شخصی کنید عکس های نوزادتان را در آلبوم قرار داده و یک داستان از خودتان ببافید تا این عکس ها را همراهی کنند، برای مثال: " یکی بود، یکی نبود، یک دختر کوچولویی بود که از هویج بدش می آمد"، چهره های آشنا او را جذب خواهند کرد. بیایید صادق باشیم: علی رغم توصیه های زیادی که تماشای تلویزیون را برای نوزادان ممنوع می کنند، اکثر نوزادان حداقل یک نگاه اجمالی به آن می اندازند. دکتر جودی دی لوچ، استاد روانشناسی دانشگاه ویرجینیا می گوید: "قرار دادن نوزادتان در محیطی امن در مقابل تلویزیون به مدت 15 تا 30 دقیقه ایرادی ندارد. آنچه که زیان بخش است این است که او را به مدتی طولانی مقابل تلویزیون پارک کنید. به علاوه می توانید زمان تماشای تلویزیون را برایش تبدیل به زمان مفیدی کنید. تاثیر آموزش را بیشتر کنید دی لوچدر مطالعه ای به این نتیجه رسید که تماشای یک فیلم آموزشی، 5 بار در هفته، و درطول یک ماه، دامنۀ لغات کودکان 12 ماهه را افزایش نداد.

پس چه چیزی در این امر مؤثر است؟

آموزش فعالانه لغات جدید از سوی والدین! بنابراین آنچه را که در تلویزیون می بیند منعکس کنید. برنامۀ زنده را اجرا کنید پاسخ دادن با صدای بلند به سؤالات برنامه کودک شاید احمقانه به نظر برسد؛ اما کارهای غریب و خنده دار شما برای نوزادتان بسیار جالب تر از صفحه تلویزیون است. در حمام شالاپ شلوپ کنید مطالعه ای جدید از دانشگاه نورث وسترن نشان می دهد که حتی کودکان 5 ماهه تفاوت میان مایعات و جامدات را می دانند- برای کشف خواص علمی قابلیت شالاپ شلوپ و ریزش آب چه جایی بهتر از حمام؟ وان او را پر از اسباب بازی معلق کنید وان نوزاد بزرگتر را پر از فنجان مدرج و ظرف ماست کنید تا ببیند وقتی که فنجانش روی آب معلق می ماند چه اتفاقی می افتد. رنگارنگ کنید یک بطری پلاستیکی آب را پر کنید، سپس چند قطره رنگ غذا به آن اضافه کنید. در آن را ببندید و اجازه بدهید تا آن را تکان داده و بلرزاند و حرکت موج دار آب را به طور مشخص ببیند. در تحقیق دانشگاه اوسلو نوروژ در سال 2008، نوزادان 12 ماهه با دیدن فردی که یک قاشق موز را پشت دست فرد دیگری ریخت، تعجب کردند. نوزادان آماده الگوبرداری هستند به همین دلیل خیلی زود متوجه تفاوت ها می شوند. کارهای خنده دار و احمقانه انجام دهید وانمود کنید که دارید سس سیب را به سمت گوش نوزادتان می برید یا خودتان دارید شیشه شیرش را می مکید و منتظر خنده او باشید هرچه کودک تان بزگتر می شود خنده هایش نیز بزرگتر شوند: نوزادان 6 ماهه متوجه می شوند اما تا 12 ماهگی متوجه خنده دارد بودن یک کار عجیب نمی شوند. گلچین کنید گلچین کردن نخود فرنگی های بخار پز شده یا قطعات چی پف از داخل فنجان مهارت های حرکتی ظریف نوزادتان را تقویت می کند- و وقتی آن را کنار صندلی بلندش به زمین می اندازد، به خودتان یادآوری کنید که فقط می خواهد رابطه علت و معلولی را کشف می کند. بگویید شب بخیر! مغز نوزادتان در حین خواب کارهای سنگین را انجام می دهد، یعنی تمام اطلاعاتش را در مکان های منطقی ذخیره می کند. دلیل عمدۀ چرت زدن نوزادان به همین مسأله مربوط می شود. زیرا چیزهای بسیار زیادی وجود دارند که باید پردازش شوند! بخوانید و تکرار کنید از همان اوایل سعی کنید یک داستان را پی در پی برایش تکرار کنید. شاید از این تکرار خسته شوید اما احتمالاً برای نوزادتان آرامش بخش خواهد بود.این تکرار به نورون های مغز کمک می کند تا رابط های مهمی را بسازند. به زودی نوزادتان خواهان داستان های جدید خواهد شد. او را در رختخواب قرار داده و شب بخیر بگویید صبح با نیروی تازه و سرحال از خواب بیدار می شود و آماده یادگیری مجدد است.